Kennismanagement: leren denken of marketingconcept ?

Joost Kircz

Gepubliceerd in Informatie Professional 1999 [3] pg.15.

De technologiebranche heeft zich altijd gekenmerkt door een grote titelinflatie. Bij iedere stap wordt er een nieuwe term bedacht. Die nieuwe term moet dan flink duidelijk maken dat er iets nieuws aan de hand is. Bij de elektronische radio werd eerst altijd het aantal transistoren vermeld, daarna heette hij solid state, nu heet hij receiver, dat betekent ontvanger: een term zo oud als de (buizen) radio zelf. Bij databasemanagementsystemen en programmeertalen is het na de 4de generatie eigenlijk nooit tot een 5de, 6de of 7de gekomen. Net als bij de radio volgt na een aantal genummerde vernieuwingen een nieuwe term. Termen komen en gaan als de seizoenen, maar helpt dat ons ook om ons werk beter te doen?
Nu gooit de term kennismanagement hoge ogen. Dit is zorgwekkend, omdat de term verhullend is en ook omdat ik bang ben dat we op deze manier geheel uit het ons beschikbaar vocabulaire lopen.
Het is belangrijk om een scherp onderscheid te maken tussen getallen, informatie en kennis. In mijn optiek zijn getallen (data), parameters binnen een maatschappelijk geaccepteerd referentiekader. Zo hebben we het over 10 graden (een geografische afstandsmaat, een temperatuur in Celsius of een alcohol pergentage in Gay Lussac). Informatie is een cognitieve stap verder, dan hebben we het over het gebruik van gedefinieerde data om objecten of relaties te beschrijven. Data en informatie zijn stapelbare grootheden, we kunnen er bewerkingen op uitvoeren. Data en informatie leveren nooit vanzelf iets nieuws op, zij kennen geen zelfstandige kwantiteit-kwaliteit omslag. Geautomatiseerde systemen zijn kenmerkend voor data- en informatiebehandeling. Kennis daarentegen is iets van de menselijke geest, het beslaat het gebied van begripsvorming, (wetenschappelijke) intuïtie en creatieve vermogens. Kennis is een proces. Met een knipoog naar de wiskunde zou je kunnen zeggen dat kennis niet simpel stapelbaar is maar alleen integreerbaar. Maar, zoals men in de wiskunde de integraal benadert met een oneindig aantal optellingen, zo wordt ook geprobeerd om kennis te benaderen met een oneindige reeks data en informatie. Wij proberen dus terecht kennis te informatiseren, omdat i.t.t. begrip en inzicht informatie wél mechanisch is over te dragen. Dat is goed, want hoe meer kennis geinformatiseerd wordt en opgeslagen in externe geheugensystemen, hoe beter wij onze hersenencapaciteit kunnen benutten voor creatieve zaken. Kennismanagement is, in mijn optiek, dan ook niet meer dan die menselijke gedachten en mededelingen die expliciet zijn weer te geven - dus ook weer expliciet zijn terug te vinden - op te slaan in een extern geheugen. Of dat terugzoeken nu gebeurt met fuzzy of statistische methoden doet niets aan de zaak af, mits de oorspronkelijke boodschap expliciet is gecodeerd. Om daaruit te leren is een leermethode nodig en iedereen die zich met onderwijs bezig houdt weet dat daar nooit standaards voor zijn.
Bij kennis gaat het om menselijke leer- en ervaringsprocessen. Dat geldt zowel voor de hoofd- als de handarbeid. Alles wat daarbinnen een routineklus wordt is meestal te informatiseren. Dat zien we in de procesindustrie en in experimenten met diagnostische expertsystemen (al weer een ouderwetse term). Ondanks de magnifieke resultaten die de soft-ware industrie heeft opgeleverd is er nog nooit kennis uit de computer gerold. Automatisering is en blijft een hulpmiddel voor kennis: een aflegtafel voor begrepen zaken. Het is belangrijk om dat helder te blijven benadrukken. Voor mij is kennismanagement een dik woord voor leren en creatief omgaan met je ervaring en je grondstoffen. Kennismangement oprekken tot alles wat met weten, leren en bewaren te maken heeft versluiert alleen maar de echte problemen om van informatie over tot kennis van zaken te komen. Kennismanagement wordt onwerkelijk als dat woord gebruikt wordt voor goede geïntegreerde informatie- en datasystemen. En erger nog, hoe moeten we verder als deze mode weer toe is aan een ?marketing facelift?? Op weg dus naar de intelligente wijsheidsbank en bijgehorend wijsheidsmanagement? is dan mijn suggestie.